Brütalist mimari

homify.com.tr homify.com.tr
Plot # 4371: The first development of its kind in Lebanon, Bernard Khoury / DW5 Bernard Khoury / DW5
Loading admin actions …

homify'da bir yandan sizlere stil, dekorasyon ve tasarım konusunda fikir ve ipuçları verirken, bir yandan da mimari tarihine, mimari alanındaki son gelişme ve akımlara göz atmayı sürdürüyoruz. Bugünkü yazımızın konusu ise 20. yüzyılın en tartışmalı mimari akımlarından biri olan brütalizm. 50'li, 60'lı ve 70'li yıllarda altın çağını yaşayan ve en önemli eserlerinin inşa edildiği brütalist akım, adının da işaret ettiği gibi, başta beton olmak üzere koyu renkli işlenmemiş malzemelerin yanısıra boyasız çelik ve camın öne çıkaran bir yaklaşım. 

Tarihine baktığımız zaman, brütalizmin ilk kez İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa'da ortaya çıktığını görüyoruz. Tabii bunda savaş yüzünden tahrip olan şehirler ve tamamen ortadan kalkan binaların yarattığı boşlukların ve bu şehirleri yeniden inşa etme gerekliliğinin bir payı olduğu kesin. Sanılanın aksine brütalizm kelimesi İngilizce'de gaddar, acımasız anlamına gelen brutal kelimesinden değil, Fransızca bir tabir olan béton brut, yani işlenmemiş betondan geliyor. Karşıtları tarafından genellikle soğuk ve ruhsuz olmakla itham edilen brütalist binalar, mimari tarihinin bağlamı içinde bakıldığında o zamanın sosyal ve siyasi vaziyetinin bir yansıması ve doğal sonucu olarak da değerlendirilebilir. Her ne kadar 1980'li yıllara gelindiğinde brütalist akımın sonu gelmiş olsa da, modern mimari dahilinde bu akımın küçük çaplı bir yeniden doğuş yaşadığını da söylemek gerekiyor. Seversiniz ya da sevmezsiniz, ama özellikle Avrupa'da brütalist mimarinin izlerini hâlâ görmek mümkün. İşte bu akımı merak edenler için ayrıntılar.

Favori malzeme: Beton

Yukarıda da açıkladığımız gibi brütalist mimarinin favori malzemesi, hem ekonomik, hem basit, hem de kolay bulunan bir malzeme olmasıyla öne çıkan beton. Günümüzde yapılan birçok yeni binanın da brütalist mimarinin izlerini taşımasının sebebi zaten beton kullanımı. Ama tarihsel bağlam içinde, bu tercihin temel sebebi savaş sonrası doğan ihtiyaç ve bu ihtiyacı en ucuz karşılaşma yolunun beton olmasıydı. Malzemenin ucuzluğu ve işlenmesinin kolaylığı, hem kısa sürede hem de ucuza birçok binanın yapılmasını mümkün kılıyordu. 

Betonun ham, işlenmemiş görüntüsü ve bir dış cephe olarak çok da çekici olmayan dokusuna rağmen, günümüzde mimarlar betonu katmanlandırıp farklı dokular elde ederek, bu malzmeeye kendine has bir çekicilik kazandırmayı başarıyorlar.

Brütalist mimaride kullanılan diğer malzemeler

homify

Bu akımın temel inşaat malzemesi beton olsa da, benzer şekilde soğuk ve ham bir görüntü veren açıkta bırakılmış tuğlanın kullanıldığı brütalizm örneklerine rastlamak da mümkün.  Brütalizmin modern bir varyantı olarak akla gelen ilk ve en etkileyici örneklerden biri Renzo Piano ile Richard Rogers'ın eseri olan Centre Georges Pompidou. Mimarlar burada, çelik ve cam gibi malzemeyi tamamen çıplak bırakarak, binanın tamamına modern ve brütal bir güzellik katmayı başarmışlar.

Brütalizmin biçimleri

Brütalist binaları, malzeme kullanımı dışında da tanıyabileceğimiz ortak noktalar var elbette ve bunlardan biri binaların baş döndürücü boyutları. Genellikle basit malzeme kullanılarak inşa edilen brütalist mimari örnekleri genellikle tekrarlanan geometrik şekillere sahiptir. Bu eğilime rağmen, Marcel Breuer gibi brütalist mimarlar, binalaırn dış yüzeyini yumuşatacak kavisleri de projelerine katmıştır.  Şekil ve malzemelerin tekrarlanması ve vurgulanması bir şekilde bu devasa yapılara kendilerine özgü bir güzellik katabiliyor. Örneğin, mimar Bernard Khoury'ye ait olan, Lübnan'ın başkenti Beyrut'taki bu bina brütalist cazibenin en güzel örneklerinden biri.

Günümüzde brütalizm

Yukarıda belirttiğimiz gibi 1980'li yıllarla birlikte brütalist mimari de tarihten silinmeye yüz tutmuştu, ama akımın son yıllarında, yapılan eleştirilerin de etkisiyşe bazı brütalist mimarlar, devasalık eğiliminden vazgeçmemekle birlikte projelerine yavaş yavaş daha yumuşak ve yuvarlak hatları sokmaya başladılar. Bununla birlikte, brütalizmin günümüzdeki nadir örnekleri ise bu sulandırılmış versiyondan çok bildiğimiz anlamdaki brütalist binaları elden geçirip, onları ekstra renk ilaveleriyle daha modern bir dokunuş eklemeye çalışıyorlar. Aslına bakılırsa, brütalizmden çıkarılan birçok ders bugün yer yer modernizm ve minimalizmle sosuna bulanmış olarak da karşımıza çıkıyor ve keskin hatlı, canlı görünümlü malzemeye sahip çağdaş binalarda uygulandığı oluyor.

Eleştiriler

Brütalizm destekçileri olduğu kadar karşıtları da çok olan bir mimari akım. Bir brütalizm destekçisinin toplumsal tutkuları körükleyip mimari alanın estetiğini yeniden tamamlayan abidevi bir proje olarak gördüğü bir binayı, bu akıma eleştirel yaklaşan başka bir kişi içine girilmeyecek kadar canavarca görünen ve genellikle terk edilmeye bırakılan bir beton yığını olarak görebilir. Hatta kimileri işlenmemiş, ham beton yüzeylerin totalitet hareketlerin bir simgesi olduğunu söyleyecek kadar ileriye gidebiliyorlar. Sonuç itibarıyla kimi mimarlar bu binaları Doğu Bloku ve reel komunizmle özdeşleştirdikleri için brütalist mimariden uzak dururken, kimileri de bunların varlığını kabullenip, boş bir tuvali andıran yüzeylerini renk ve dokularla yeniden elden geçirip bu binalara hayat üflemeyi tercih ediyorlar.

Mimarlık tarihinin önemli aşamalarından biri olan brütalist mimari ve brütalizmi inceliyoruz.

Ev projenizle ilgili yardıma mı ihtiyacınız var?
Bizimle temasa geçin!

Öne çıkan makaleler